Blokçeyn lüğəti

Blokçeyn nədir?

Blokçeyn paylanmış, şəffaf, dəyişməz və təhlükəsiz məlumat strukturlarını təmin edən texnologiyalar toplusudur. Bu texnologiya üzrə həyata keçirilən əməliyyatlar şəbəkədəki maraqlı tərəflər tərəfindən yoxlanılır, qeydə alınır və paylaşılır, dəyişməz qeydlər yaradır.

Satoshi Nakamato

O, 2008-ci ildə nəşr olunan "Bitcoin: Peer-to-Peer Elektron Nağd Sistemi" adlı məqalə ilə özünü tanıtdı. Onun şəxs və ya qrup olması ilə bağlı qəti məlumat yoxdur.

İctimai blokçeynlər

İctimai blokçeynlər hər kəsin iştirakı üçün açıq olan və məlumatların paylanmış arxitekturada işləndiyi blokçeynlərdir. Bu blokçeyndəki bütün qovşaqlar blokçeynə daxil olmaq, yeni məlumat blokları yaratmaq və məlumat bloklarını yoxlamaq üçün bərabər hüquqlara malikdir.

Ağıllı Müqavilələr

 Ethereum kimi platformalarda işləyən bu proqramlar müəyyən şərtlər yerinə yetirildikdə avtomatik icra olunan kod parçalarıdır. Onlar mərkəzi orqana ehtiyac olmadan əməliyyatların həyata keçirilməsinə imkan verən təhlükəsiz və dəyişməz şəkildə fəaliyyət göstərirlər.

Mərkəzləşdirilməmiş Təşkilatlar (DAO)

Qərarların bütün şəbəkə iştirakçıları tərəfindən birgə qəbul edildiyi muxtar idarəetmə strukturudur. Bu təşkilatın qaydaları blokçeyn protokolları və ya ağıllı müqavilələr ilə müəyyən edilir və iştirakçıların qərar vermə proseslərinə rəhbərlik edir. Bu yolla, avtomatik idarəetmə konsensusuna nail olunur.

Paylanmış kitab texnologiyası (DLT- Distributed Ledger Technology)

Məlumatların mərkəzi orqandan asılı olmadan şəbəkədə paylaşıldığı və sinxronlaşdırıldığı bir sistemdir. Bu texnologiya paylanmış şəbəkədə əməliyyatların və məlumatların uçot kitabçasında qeyd olunmasına imkan verir.

Blockchain Node (Blokçeyn düyün)

Blokçeyn infrastrukturunun ən əsas vahidi və kritik hissəsi olan node məlumatları saxlayır və bütün əməliyyatların baş verməsini təmin edir. İstənilən fərdi kompüterdə və ya serverdə işlədilə bilər. Qovşaqlar bir-birinə bağlı olduğundan, aralarında asanlıqla məlumat ötürə bilirlər. Onların düzgün işləməsi üçün proqram təminatı həmişə yenilənməlidir.

Hibrid Blokçeyn

Həm ictimai, həm də özəl blokçeynlərin xüsusiyyətlərini birləşdirən blokçeyn növüdür. Bu struktur tətbiq sahəsi üçün ən uyğun blockchain xüsusiyyətlərini istifadə edərək sistemə üstünlük təmin etməyi hədəfləyir.

Şəxsi Açar (Private Key)

İstifadəçiyə kriptovalyuta cüzdanındakı aktivlərinə nəzarət etməyə imkan verən gizli kriptoqrafik açar. Əməliyyatları imzalamaq və icazə vermək üçün istifadə olunur.

DeFi

DeFi qeyri-mərkəzləşdirilmiş maliyyə əməliyyatlarını təsvir edən termindir və "mərkəzləşdirilməmiş" və "maliyyə" sözlərinin birləşməsidir.

Hash funksiyası

Bu, hər hansı bir məlumat girişini qəbul edən və sabit ölçülü çıxış (hash) istehsal edən riyazi funksiyadır. Blockchain-də hər bir blok əvvəlki blokun hash dəyərini ehtiva edir və beləliklə zəncirin bütövlüyünü təmin edir.

Ayı tələsi 

Kriptovalyuta bazarlarında və ümumiyyətlə maliyyə bazarlarında istifadə olunan bir termindir. Bu termin bazarda (ayı bazarı) azalma tendensiyası olduğu təəssüratı yaratmaqla investorları çaşdırmaq üçün istifadə edilən strategiyaya aiddir.

Soyuq pul kisəsi 

Kriptovalyutaların saxlandığı və internetə bağlı olmayan bir cüzdan növüdür, çevrimdışı olması sayəsində onlayn hücumlara və hack cəhdlərinə qarşı daha çox qorunduğu üçün təhlükəsizlik baxımından üstünlük verilir.

Dapp

"Dapp" anlayışı ingilis dilindən tərcümədə "mərkəzləşdirilməmiş tətbiq" deməkdir. Dapps blokçeyn texnologiyasında işləyən proqramlardır və ənənəvi mərkəzləşdirilmiş sistemlərdən fərqli olaraq, məlumatları mərkəzi serverdə deyil, paylanmış şəbəkədə saxlayırlar.

Proof of Work

PoW, Bitcoin mədənçilərinin blokçeynə yeni bir blok əlavə edərək əməliyyatların təsdiqlənməsi və etibarlılığını təmin etmək üçün şəbəkə üzərində istifadə edilən, bir alqoritm əsasında inkişaf etdirilən mexanizmdir.

Proof of Stake

Proof of Stake (PoS) kriptovalyutalarda və blokçeyn texnologiyasında istifadə olunan konsensus alqoritmidir. Mining əvəzinə, PoS sikkə sahiblərindən şəbəkəni qorumaq və yeni bloklar yaratmaq üçün öz aktivlərini girov qoymağı tələb edir.

ICO

ICO "İlkin sikkə təklifi" deməkdir. ICO blokçeyn və kriptovalyuta dünyasında geniş istifadə olunan maliyyələşdirmə üsuludur. Şirkət və ya layihə yeni kriptovalyuta və ya token yaradır və bu tokenləri investorlara sataraq kapital artırır.